Spadek efektywności, mniejsze zaangażowanie, wzrost liczby absencji, większa rotacja pracowników. To tylko niektóre pozycje z długiej listy negatywnych skutków wypalenia zawodowego wśród pracowników. Pracodawcy muszą zacząć działać – w innym przypadku już niedługo staną przed ogromnym kryzysem, gdy ich największe talenty w organizacji zaczną znikać na długie zwolnienia lekarskie celem rekonwalescencji. Jak mogą to zrobić? Jak niwelować wypalenie zawodowe i zadbać o dobrostan pracowników?
Kondycja psychiczna Polaków
Interesujące, ale zarazem przerażające są dane z 2023 roku opublikowane w raporcie „Dobrostan i zdrowie psychiczne polskich pracowników”, stworzonym przez Agencję Badań Rynku i Opinii SW Research i Mindgram. Według niego aż 45% Polaków dotyka wypalenie zawodowe. A jak Polacy ocenili swój dobrostan psychiczny? Aż 78% ankietowanych wskaźnik ten określił u siebie na poziomie umiarkowanym lub pogorszonym. Wniosek jest prosty – tylko 22% Polaków może stwierdzić, że czuje się obecnie na prawdę dobrze.
– Oczywiście mówiąc o zdrowiu psychiczny niesamowicie ważny jest aspekt osób, których dotyka wypalenie zawodowe, obniżony nastrój czy depresja. Jednak spojrzenie na to wyzwanie z punktu widzenia przedsiębiorców i pracodawców jest również ciekawe. Zwłaszcza, że ogromną część życia spędzamy właśnie w pracy. Zła kondycja psychiczna to mniejsze zaangażowanie, problemy ze skupieniem, większe prawdopodobieństwo popełnienia błędów czy wyzwania z terminowością wykonywanych zadań. Negatywnych skutków jest ogrom, wielu pracodawców niestety nadal nie wie, w jaki sposób tym zarządzić, a co więcej temu zapobiegać. – tłumaczy Dominika Jajszczak z Fundacji Włączeni Plus.
Prezenteizm
Coraz częściej mówi się również o zjawisku prezenteizmu nw kontekście zdrowia, w tym psychicznego. To sytuacja, w której chory pracownik pojawia się w pracy, ale jest w niej tak naprawdę… nieobecny. Taka nieefektywna obecność w pracy najczęściej prowadzi do jeszcze większego pogorszenia stanu zdrowia pracownika i wydłużenia czasu jego rekonwalescencji. Zamiast odpoczywać w domu i zadbać o swoje dolegliwości narażony jest na jeszcze większe konsekwencje zdrowotne. Taki pracownik jest zmęczony, jego skuteczność spada i jest bardziej podatny na negatywne skutki sytuacji kryzysowych czy stresujących. Prezenteizm może również negatywnie wpływać na jego relacje z innymi pracownikami czy przełożonym. Zjawisko to jest tym bardziej martwiące, gdy zestawimy je z powyższymi badaniami i niskim dobrostanem psychicznym aktywnych zawodowo Polaków.
Jakie są przyczyny wypalenia zawodowego i obniżenia dobrostanu psychicznego na tle zawodowym?
Wypalenie zawodowe, czyli stan wyczerpania fizycznego i emocjonalnego związanego z pracą, a także obniżenie dobrostanu psychicznego pracowników ma wiele przyczyn. Do najczęściej wymienianych możemy zaliczyć:
- Nadmierne obciążenie pracą: Zbyt duża ilość zadań do wykonania w krótkim czasie, bez wystarczającej ilości odpoczynku, prowadzi do chronicznego stresu i wypalenia.
- Brak wsparcia społecznego: Brak wsparcia ze strony przełożonych i współpracowników może potęgować poczucie izolacji.
- Niedostateczne wynagrodzenie: Niska płaca w porównaniu do włożonego wysiłku może prowadzić do poczucia niesprawiedliwości i frustracji.
- Brak kontroli: Poczucie braku kontroli nad własną pracą, zbyt małe możliwości podejmowania decyzji mogą prowadzić do poczucia bezradności.
- Konflikty wartości: Różnice pomiędzy osobistymi wartościami pracownika a polityką i kulturą organizacji mogą prowadzić do wewnętrznych konfliktów i napięć.
- Niedopasowanie roli zawodowej: Niejasne lub zbyt wygórowane oczekiwania co do roli zawodowej mogą prowadzić do stresu.
- Monotonia pracy: Powtarzalność i brak różnorodności w zadaniach mogą prowadzić do poczucia znudzenia i braku satysfakcji z pracy.
- Brak możliwości rozwoju: Ograniczone możliwości awansu i rozwoju zawodowego mogą prowadzić do poczucia stagnacji.
- Zła organizacja pracy: Chaos, brak jasnych procedur i nieefektywna komunikacja w miejscu pracy mogą zwiększać poziom stresu.
- Brak równowagi między życiem zawodowym a prywatnym: Zaniedbywanie życia osobistego na rzecz pracy może prowadzić do wyczerpania fizycznego i emocjonalnego.
„Wypalenie zawodowe jest syndromem, który powstaje na styku czynników indywidualnych, interpersonalnych oraz organizacyjnych. Wymaga podejścia wieloaspektowego. By skutecznie się z nim uporać trzeba zainwestować zarówno w interwencje związane z osobistą relacją z pracą osoby dotkniętej wypaleniem zawodowym, jak i dokonać właściwych zmian w jednym z 6 kluczowych obszarów środowiska pracy, związanych z powstawaniem wypalenia zawodowego (obciążenie pracą, poziom autonomii i klarowność roli zawodowej, uznanie i nagrody, społeczność i poczucie przynależności, sprawiedliwość i równość oraz spójne wartości)” – tłumaczy Patrycja Sawicka-Sikora psycholożka biznesu, promująca filozofię #SmartWorking i wykładowczyni SWPS, specjalizuje się w pracy w obszarze wypalenia zawodowego i coachingu kariery.
Co mogą zrobić pracodawcy, aby zadbać o dobrostan psychiczny pracowników?
Empatia i inteligencja emocjonalna liderów oraz liderek w firmach
Jeżeli menedżer czy menedżerka będzie w stanie rozpoznać nadciągający kryzys emocjonalny u osoby w swoim zespole to również będzie miał/a szansę temu zapobiec. I chodź inteligencja emocjonalna określana jest w teorii jako „kompetencja przyszłości” to prawda jest taka, że na rynku pracy i w biznesie jest potrzebna tu i teraz.
Promowanie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym
Chodź przez wiele firm uznawane jest to już za standardową praktykę jako pierwsze trzeba wymienić elastyczne godziny pracy oraz możliwość pracy zdalnej. Dodatkowo warto, aby pracownik miał pewność, że skorzystanie z urlopu czy dnia wolnego nie będzie się wiązało z żadną karą ani nie będzie oznaczać pracy po godzinach innego dnia.
Stworzenie wspierającego środowiska pracy
Istotne jest aby osoby zatrudnione w organizacji mogły wyrażać swoje obawy i potrzeby (nie tylko w obliczu wyzwań z dobrostanem psychicznym pracowników). Budowanie otwartego środowiska pracy oraz kultury zaufania i wsparcia może być nieocenione w czasach kryzysu. Równie ważne jest budowanie społeczności, tworzenie grup wsparcia osób z podobnymi wyzwaniami, które mogą podzielić się swoimi doświadczenia, zostać wysłuchanym, wzajemnie sobie pomóc. Pracodawca może również wspierać pracowników poprzez zapewnienie im opieki psychologicznej i procesów terapeutycznych.
Uzbrojenie pracowników w wiedzę i to, jak z niej korzystać
Powszechnym rozwiązaniem w dużych korporacjach jest zapewnienie szkoleń z zakresu zarządzania stresem oraz emocjami, czy umiejętności radzenia sobie z trudnościami. Sprawdza się również w praktyce organizacja warsztatów i sesji z zakresu zdrowia psychicznego z ekspertami i ekspertkami. W niektórych firmach wprowadzane są nawet całe programy wsparcia dla pracowników tzw. Employee Assistance Programs, które obejmują nierzadko nie tylko doradztwo psychologiczne, ale także w przypadku sytuacji kryzysowych, gdzie niezbędna jest np. porada prawna.
Komunikacja i docenianie
Nie możemy zapominać o czymś tak prostym jak regularne docenianie osiągnięć i wkładu pracowników. Kultura uznawania i nagrania pozytywnie wpływa na motywację i zaangażowanie. Może być też niesamowicie uskrzydlające np. w momencie kiedy pracownik ma nieprzyjemną sytuację prywatną – wówczas dajemy mu poczucie sprawczości.
Programy wellness
Coraz częstszą praktyką, zwłaszcza u dużych pracodawców jest inicjowanie programów promujących zdrowy styl życia, takich jak joga, medytacja czy sesje relaksacyjne. Popularne jest też promowanie i zachęcanie do aktywności fizycznej, która pomagać złagodzić odczuwany stres, frustrację czy złość.
Ergonomiczne i przyjazne środowisko pracy
I nie chodzi już o wygodne biurka i krzesła… Teraz pracodawcy stawiają na tworzenie przestrzeni bardzo estetycznych, komfortowych, a wielu z nich wyznacza miejsca, gdzie pracownicy mogą odpocząć, zrelaksować się, a nawet wyciszyć (np. rozwiązania typu „zen room”).
Wdrażanie dobrych praktyk i aktywne działania są też ważne ze względów prawnych
Pamiętajmy, że CSRD, czyli dyrektywa Unii Europejskiej od początku 2024 roku zobowiązała firmy działające w Europie, zatrudniające powyżej 500 osób i notowane na giełdzie do raportowania swoich wyników w obszarze ESG. Wśród raportowanych kategorii znajdują się również działania na rzecz dobrostanu pracowników. A to dopiero początek… Od 2025 roku dyrektywa ma zostać poszerzona o wszystkie firmy wykazujące zatrudnienie powyżej 250 pracowników, a od 2026 – 10 pracowników!
Istnieje sporo korporacji na polskim rynku, które już dawno wdrożyły szereg działań na rzecz dobrostanu pracowników. Chętnie dzielą się swoją wiedzą, a także dobrymi praktykami. Warto czerpać z ich doświadczeń i wiedzy ekspertów. Jedną z inicjatyw zrzeszającą takie organizacje jest DEI Champions. Dowiedz się, więcej na temat tej inicjatywy!